در این قسمت از مقاله  منتقد درونی خطر ناک ترین دشمن شما به مفهوم مهم دیگری اشاره می کنیم .

دومين مفهومي كه بايد به آن توجه كنيم موضوع تقويت هست. عاملي كه به خيلي از رفتارهاي ما شكل مي دهد. سعي مي كنم به طور خلاصه و البته مفيد به اين موضوع اشاره کنم.

تقويت مثبت:

زماني اتفاق مي افتد كه ما براي انجام كاري تشويق شويم. در اين صورت احتمال تكرار اين كار از سوي ما خيلي بيشتر مي شود. مثلا اگر شما گزارشي را به شيوه اي خوب براي رئيستان بنويسيد و بابت آن تحسين و تشويق شويد اين احتمال وجود دارد كه شما در آينده نوشتن به اين شيوه را تكرار كنيد.

اين موضوع علاوه بر رفتارهاي جسماني و فيزيكي،‌ در رفتارهاي شناختي ( افكار) هم صادق است.

 مثلاً‌ اگر به دنبال يك خيالبافي احساس خوبي پيدا كنيم احتمال زيادي دارد كه دوباره اين كار را انجام دهيم.

تقويت منفي :

تقويت منفي  در زماني اتفاق مي افتد كه ما از نظر جسماني و يا شرايط رواني در وضعيت بدي قرار داشته باشيم. در چنين موقعيت هايي هر رفتاري كه  به متوقف كردن درد كمك كند تقويت مي شود.و هر وقت در آينده اين درد را احساس كنيد دوباره به همين شكل تقويت مي شود.

كارهايي مثل شكل كشيدن و خط خطي كردن  روي كاغذ در زماني كه امتحان داريم. سيگار كشيدن و فيلم ديدن در زماني كه با مشكلي روبرو هستيم و تقصير را گردن ديگران انداختن هم از جمله رفتارهايي هستند كه باعث تقويت منفي در شما مي شوند.

يك مثال : فرض كنيد كه پدر همسر شما فردي بد اخلاق هست كه ديدنش هميشه براي شما باعث اضطراب مي شود.  يك روز كه شما مي خواهيد به ديدن آنها برويد ناگهان فكري به ذهن شما خطور مي كند كه اين آدم چقدر عقايد كهنه و قديمي دارد. در اين حال احساس اضطراب شما به عصبانيت تبديل مي شود و يك پله بهتر مي شود و شما به دليل اينكه اين طور فكر كردن به پدر همسرتان حال شما را بهتر كرده امكان دارد كه در درفعات بعد هم از اين شيوه استفاده كنيد.

به همين ترتيب در مودر كسي كه در برابر اشتباهات شغلي اش احساس اضطراب مي كند ممكن است كشف كند كه بي ارزش شمردن شغلش يا رئيسش اضطرابش را كاهش مي دهد.

در مورد سوگواري كردن هم به همين صورت است و افراد با يادآوري خاطرات عزيز از دست رفته خود و گريه كردن تنش خودشان را تخليه كرده و احساس آسودگي مي كنند.

خلاصه اينكه تقويت منفي به عنوان يك راه حل براي مقابله با درد استفاده مي شود و كسي كه دردي را احساس مي كند به دنبالراه چاره اي مي گردد كه درد را كاهش دهد و اگر  اين راهكار نتيجه داد در موقعيت هاي مشابه هم از آن استفاده مي كند.

 آن چيزهايي كه تا الان در مورد تقويت گفته شد تماماً به مدل تقويت پيوسته مربوط مي شود به اين معني كه فكر يا رفتار خاصي هميشه تقويت مي شود و اگر اين فكر يا رفتار  تقويت تقویت نشود به سرعت خاموش مي شود.

حالا مي رسيم به يك مدل ديگه از تقويت كه ناپيوسته هست يعني بگير نگير دارد و  هميشگي نيست و گاهي با يك بار انجام دادن موفقیت آمیز است  ولی گاهي با ده يا صدها بار تكرار يك رفتار نتيجه مي دهد.  نمونه حي و حاضرش دستگاه هاي سكه خور هستند كه ممكن است براي يك نفر دفعه اول با خوش شانسي همراه باشد ولي براي ديگري با صدها بار پول انداختن اتفاقي رخ ندهد و نتيجه ای  نگيرد.

منتقد دروني از دو طريق به شما كمك مي كند تا به طور موقت  احساس ارزشمندي داشته باشيد.

اولي از طريق مقايسه شما با ديگران  و دوم از طريق تنظيم معيارهاي سخت گيرانه و كمال گرايانه.

در خصوص مقايسه، منتقد درونی خطر ناک ترین دشمن شما به اين شكل عمل مي كند كه دايم مشغول ارزيابي اين است كه شما از نظر مسايلي كه برايتان مهم است مثل وضعيت مالي، هوش، موقعيت اجتماعي و … چطور به نظر مي رسيد؟ بسياري از اوقات شايد شما خودتان را از نظر معيارهاي مختلف از ديگران كمتر ببينيد و در نتيجه عزت نفس شما آسيب ببيند ولي  گاهي هم به نظرتان مي رسد كه شما نسبت به ديگري جذاب تر يا باهوش تر و بهتر هستيد و به طور موقت حال خوبي در شما ايجاد شود.

 اين همان تقويت نسبتي متغير است  و به دليل همين حال خوب موقتي، منتقد دروني  مقايسه كردن را تقويت مي كند. به عبارت ديگر  شايد بارها و بارها شما از مقايسه كردن خودتان با ديگران حس بدي پيدا كنيد ولي همين دفعات اندكي كه حس بهتر بودن به شما دست مي دهد باعث مي شود تا برنامه تقويت نسبتي متغير، شما را اسير عادت مقايسه كردن كند.

مورد بعدي كه باعث ايجاد احساس ارزشمندي مي شود تنظيم معيارهاي بسيار بالا و كمال گرايانه براي عملكرد است و منتقد به اين صورت عمل مي كند كه به شكل هاي مختلف براي شما  معيارهاي بالايي در نظر مي گيرد كه اكثر اوقات به دليل عدم تحقق آنها احساس بي كفايتي مي كنيد ولي وقتي بعضي اوقات كه اتفاقاض كم پيش مي آيد  و شما عملكرد خوبي داريد و به دليل برآورده كردن استانداردهاي منتقد دروني  احساس خوبي پيدا مي كنيد باعث مي شود منتقد روي كمال گرايي خود اصرار كند به اين دليل كه براي همان مدت كوتاه هم  كامل بودن احساس مثبتي در شما ايجاد كرده است.

مثال هايي براي تقويت منفي منتقد دروني

در ادامه مثال هايي بيان مي شود تا نشان بديم چطور منتقد دروني باعث مي شود تا كمتر احساسات منفي مانند  احساس گناه، نگراني، افسردگي و … را تجربه كنيد.

• مورد اول احساس بي ارزشي و خوب نبودن است.

 همه ما انسان ها تا اندازه اي درگير اين مسئله هستيم و در اعماق ناهوشيارمان درباره ارزشمندي خودمان ترديد داريم . در افرادي كه عزت نفس پاييني دارند اين احساس قدرت و تاثير بيشتري دارد و بزرگ تر نمايانده مي شوند به طوري كه بخش قابل توجهي از زندگي فرد با احساس عدم كفايت سپري مي شود. در اين مورد منتقد دروني با وضع معيارهاي سخت گيرانه و غير ممكن براي كامل بودن شما را وادار مي كند كه بي عيب و نقص عمل كنيد و از اين طريق احساس بي كفايتي نداشته باشيد.

• ترس از شكست

فرض كنيد خانمي به فكر اين است كه شغل خلاقانه اي داشته باشد ولي در عين حال با ف کر اینکه با این تصميم امنيت شغلي كه الان دارد را از دست مي دهد نگران مي شود. منتقد در اين جا وارد عمل مي شود و با اين گفتگو كه تو مناسب شغل جديد نيستي و استعداد نداري و موفق نمي شوي باعث مي شود كه زن از تصميمش صرف نظر كند و يك سال ديگر صبر كند و منتقد به وسيله پايين آوردن اعتماد به نفس فرد باعث مي شود كه احساس آسودگي اش تقويت شود.

• ترس از پذيرفته نشدن

منتقد دروني براي كنترل ترس ناشي از پذيرفته نشدن به اين صورت عمل مي كند كه شروع به ذهن خواني مي كند و از قبل عدم پذيرش ديگران را پيش بيني مي كند. براي اين منظور منتقد از اين ديالوگ ها استفاده مي كند. « اونها تو رو دوست ندارند، نميخوان تو گروهشون باشي، كسي به تو علاقه نداره و منتظرت نيست و …» .

ذهن خواني شما را از غافلگير شدن محافظت مي كند و اين برنامه هم به روش متغير نسبتی باعث تقويت مي شود و كافیست يك بار از صد بار  پيشگويي اين ذهن خواني درست باشد و حساسيت شما به درد بي توجهي و طرد شدن كم شود و این کار باعث تقويت آن مي شود.

اين مثال ها تنها نمونه هايي بود از موقعيت هايي كه نشان مي دهد چگونه حمله هاي منتقد درونی خطر ناک ترین دشمن شما تقويت مي شود.