عزت نفس یکی از مهمترین موضوعاتی است که در کیفیت زندگی انسان می تواند تاثیر فراوانی داشته باشد و کاهش یا افزایش آن در همه جنبه های زندگی اثر خود را نشان می دهد . در این مقاله سعی شده تا به زبان ساده تعریفی از عزت نفس مورد اشاره قرار گرفته و نکاتی برای پرورش آن ارائه شود
فهرست مطالب
Toggleیکی از تفاوت های مهم انسان با سایر موجودات این است که ما انسان ها این توانایی را داریم که به خودمان هویتی بدهیم . یعنی تعریفی از خودمان داشته باشیم . در واقع عزت نفس اشاره به این دارد که ما خودمان را چطور ارزش گذاری و ارزیابی کنیم و اینکه خودمان را چقدر شایسته داشتن یک زندگی خوب می دانیم . به عبارت دیگر نشان دهنده تصویری است که ما از خودمان داریم .
ما به عنوان انسان این اختیار را داریم که چیزهای مختلفی را دوست نداشته باشیم مثلاً رنگ ها یا غذاها و یا افراد مختلفی را . اما زمانی که ما بخشهایی از خودمان را دوست نداشته باشیم از نظر روانی آسیب می بینیم. زیرا در سایر موارد انسان از چیزی که دوست ندارد می تواند دوری کند اما در مورد وجود خود چنین کاری نمی تواند انجام دهد .
از طرف دیگر زمانی که فردی نسبت به وجود خود نارضایتی داشته باشد این موضوع اگرچه ابتدا در درون فرد وجود دارد اما به تدریج این نارضایتی خود را در رفتارها و گفتار این فرد نشان می دهد و او را در روابط با دیگران آسیب پذیر می کند .
زمانی که فردی در این شرایط قرار می گیرد طبیعتاً سعی می کند از چیزها و موقعیت هایی که درد و ناراحتی این نارضایتی و عدم پذیرش را در او زیاد می کنند دوری کند . این دوری کردن و کناره گیری باعث می شود تا فرد در زندگی خود و درحوزه های تحصیلی ، شغلی و اجتماعی و … کمتر پیشرفت کند به این دلیل که توانایی و انتظار دستیابی به پیشرفت را در خود نمی بیند.
به قول معروف عزت نفس مثل سلامتی است که هرچقدر بیشتر داشته باشیم بهتر است .
برای شناخت بهتر نسبت به موضوع نیاز هست تا آسیب های عزت نفس پایین را هم مورد توجه قرار دهیم .
برخی از آسیب ها شامل موارد زیر می شود :
یکی از مهم ترین نکاتی که در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته مربوط است به شیوه فرزند پروری والدین در سه – چهار سال اول زندگی که تعیین کننده میزان عزت نفس اولیه در کودکان است .
اما در نوجوانان و بزرگ سالان این سوال مطرح است که آیا عزت نفس به شرایط زندگی مربوط می شود و یا این که شرایط زندگی محصول عزت نفس افراد است ؟ به عنوان مثال آیا موفقیت تحصیلی باعث افزایش عزت نفس در یک فرد است و یا عزت نفس بالا موجب موفقت تحصیلی می شود؟ .
واقعیت این است که عزت نفس و شرایط زندگی تحت تاثیر عامل دیگری قرار دارند و آن افکار فرد است . یعنی طرز فکر و دیگاه یک فرد تعیین کننده تر از شرایط زندگی او هستند.
به عنوان مثال اگر کسی در مقابل آینه بایستد و با دیدن خود بگوید « چه هیکل بدی دارم » این فکر بر حرمت نفس او اثر منفی می گذارد . اما اگر همان فرد در مقابل آینه قرار بگیرد و با خود بگوید که «مدل موهایم خوب شده است» اثر مثبتی روی او دارد . نکته مهم این است که در اینجا تصویر فرد تغییری نکرده و همان است اما افکار فرد متفاوت است .
اساساً دو نوع مشکل عزت نفس پایین وجود دارد.
احساس خوب و شایسته نبودن به عنوان زیر بنای عزت نفس پایین موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
این احساس معمولاً از زمان کودکی در افراد شکل می گیرد . اصولا اگر به کودکان در این دوره سنی بی توجهی شده و یا تنبیه ، تحقیر و سرزنش شوند به این دلیل که والدین خود را منبع رفع نیازهای خود می دانند این رفتار ها را به عنوان دلیلی برای بد بودن و ناشایستگی خود تلقی می کنند و این موضوع ریشه های عزت نفس پایین را در آنها شکل می دهد .
مطالعه مقاله زبان بدن و شکل گیری هویت
این احساس معمولاً در سنین بزرگسالی در قالب یک صدای منتقد درونی همراه او می ماند و باید به این نکته مهم توجه داشت که بخش مهمی از ناراحتی های ناشی از کمبود عزت نفس به خاطر وجود همین صدای منتقد درونی است که مدام مشغول سرزنش کردن و وادار کردن فرد به دوری کردن از موقعیت های مختلف و مواجه شدن با آنها است .
برای اینکه بتوانیم عزت نفس بالایی داشته باشیم باید اول از بررسی افکارمان شروع کنیم .لازم است به این موضوع توجه داشته باشیم که ما انسانها معمولاً یک گفتگوی درونی با خودمان داریم و در مورد موضوعات مختلف و اتفاقاتی که برایمان می افتد تفسیر و تحلیل کرده و تصمیم گیری می کنیم که چه کاری انجام دهیم . زمانی که عزت نفس ما در سطح پایینی قرار داشته باشد این گفتگو و صدای درونی به شکل منتقدی خود نمایی کرده و شروع به سرزنش کردن ما می کند .
برای اینکه بتوانیم عزت نفس خود را افزایش دهیم نیاز داریم تا با این صدا بیشتر آشنا شویم. یعنی صدای منتقد درونی خودمان که در موقعیت های مخلتف مشغول انتقاد کردن و آسیب زدن به ما هست را بشناسیم . همچنین صدای دیگری را که به ما توانایی واقع بینانه فکر کردن را می دهد نیز تشخیص دهیم .
زمانی که فرد در یک موقعیت ناخوشایند قرار می گیرد معمولاً منتقد درونی فعال می شود و شروع به حمله و سرزنش کردن می کند مثلاً زمانی که فرد با کسی قرار دارد و او سر قرار نمی آید منتقد درونی این فکر را القا می کند که حتماً من آنقدر ارزش نداشتم که برایم وقت بگذارد و از این قبیل تصورات منفی و تخریب کننده .
فردی که دارای عزت نفس پایین است باید به این نکته توجه کند که می تواند به جای بها دادن به آنچه منتقد درونی می گوید ، به صدای سالم درون خود گوش کند مثلاً به جای درگیر شدن در افکار منفی و ناراحت کننده با طرف مقابل تماس بگیرد و دلیل کار او را جویا شود .
یکی دیگر از نکات مهمی که جهت افزایش عزت نفس باید مورد توجه قرار گیرد این است که خودمان را همان طور که هستیم بپذیریم و با دید غیر انتقادی به خودمان نگاه کنیم .
ما انسانها بدون توجه به دستاوردهایی که داریم و موقعیتهایی که داریم ارزشمند و قابل احترام هستیم و هیچ گاه نباید چیزی خارج از ما به عنوان ملاک ارزشمندی ما باشد . یادمان باشد هیچ انسانی کامل نیست و همه افراد به اندازه ای دارای نقاط ضعف و قوت هستند و قرار نیست ما خودمان را بادیگران مقایسه کنیم چرا که شرایط افراد با یکدیگر متفاوت است .
نکته مهم دیگری که می تواند در این زمینه کمک کننده باشد این است که سعی کنیم مهارت هایی را در خودمان پرورش دهیم چرا که یاد گیری مهارت های مختلف می تواند جنبه موثر بودن و شایستگی و کارآمدی را در ما افزایش دهد و از این طرق باعث تقویت عزت نفس در ما گردد .
یکی دیگر از مشکلات عزت نفس پایین این است که باعث می شود ما نسبت به اشتباهاتی که داشته ایم واکنش بدی نشان دهیم و خود را سرزنش کنیم . برای اینکه دیدگاه بهتری در این موضوع داشته باشیم باید این نکته را به خاطر بسپاریم که معمولاً اشتباه مربوط به زمانی که ما عمل خاصی را انجام می دهیم نیست بلکه مربوط به ارزیابی آن موقعیت در زمان دیگری است که ما نسبت به رفتار خود آگاهی بیشتری پیدا کرده ایم .
مثلاً فرض کنید شما معامله ای انجام دادید با این اطمینان که کار درستی بوده ولی بعداً با بررسی بیشتر متوجه می شوید که اشتباهی انجام داده اید . نکته این جاست که در زمان تصمیم گیری معمولاً افراد با میزانی از آگاهی کاری را انجام داده اند و بر اساس آگاهی در آن لحظه درست اقدام کرده اند ولی بعداً با بررسی بیشتر متوجه اشتباه شده اند .
وقتی به موضوع از این زاویه نگاه کنیم دیگر خودمان را سرزنش نمی کنیم و می توانیم از اشتباهات درس بگیریم و با کسب تجربه در آینده عملکرد بهتری داشته باشیم و از تکرار اشتباه جلوگیری کنیم .
برای تقویت عزت نفس یکی دیگر از کارهایی که میتوان انجام داد این است که به عملکرد و رفتارهای مثبت خود بیشتر توجه کنیم و هرگاه کار مثبتی انجام دادیم خودمان را تشویق کنیم تا احساس ارزشمندی ما با این کار تقویت شود .
با تشکر از بابت مطالعه این مقاله لازم است به این نکته اشاره کنم اگر تمایل دارید در این زمینه اطلاعات کاربردی و مفید بیشتری داشته باشید می توانید از دوره صوتی رایگان پروش عزت نفس که به همین منظور تهیه شده استفاده نمایید .